Otizm Spektrum Bozukluğu, doğuştan gelen ya da yaşamın ilk yıllarında ortaya çıkan karmaşık bir nöro-gelişimsel farklılıktır. Otizmin tanısı 12 aylıktan itibaren konabilir. Erken yaşta tanı konması, eğitimin erkenden başlaması açısından önemlidir. Otizm tanısı koyabilecek uzmanlar çocuk ruh hastalıkları uzmanları ve çocuk nörologlarıdır. Çocuğunuzda göz teması kurmama, ismini söylediğinizde bakmama, söyleneni işitmiyor gibi davranma, sallanma, parmak uçlarında yürüme, dönen nesnelere aşırı ilgi, yaşıtları ile iletişim problemleri gibi davranışlar gözlemlenmesi, otizmi akla getirebilecek belirtilerdendir.
Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) belirtileri
Belirtiler erken çocukluk döneminde başlar ve kişiden kişiye büyük farklılıklar gösterebilir. “Spektrum” terimi, semptomların şiddeti ve kombinasyonunun çok geniş bir yelpazede olduğunu ifade eder.
İşte OSB’nin temel olarak iki alanda görülen belirtileri:
1. Sosyal İletişim ve Sosyal Etkileşimde Zorluklar
- Sosyal-Duygusal Karşılık Vermede Zorluk:
- Karşılıklı sohbet başlatma veya sürdürmede zorlanma.
- İlgilerini, duygularını paylaşmama veya çok sınırlı paylaşma.
- Sosyal etkileşimlere ilgisiz görünme; tek başına oynamayı tercih etme.
- Sözel olmayan iletişim ipuçlarını anlamakta güçlük çekme (göz teması, beden dili, yüz ifadeleri, ses tonu).
- Göz temasından kaçınma veya alışılmadık şekilde göz teması kurma.
- Sözel Olmayan İletişimde Zorluklar:
- Jest ve mimikleri anlama veya kullanmada zorluk.
- Yüz ifadelerinin konuşma içeriğiyle uyumsuz olması.
- Vücut dilini anlamakta güçlük çekme.
- İlişki Kurma ve Sürdürmede Zorluklar:
- Akranlarıyla yaşına uygun ilişkiler geliştirmekte zorlanma.
- Hayali oyunlar oynamama veya çok sınırlı, tekrarlayıcı şekilde oynama (örneğin, arabaları sıraya dizmek ama onlarla oyun kuramamak).
- Sosyal kuralları anlamakta güçlük çekme.
2. Sınırlı, Tekrarlayıcı Davranışlar, İlgi Alanları veya Etkinlikler
- Basmakalıp veya Tekrarlayan Davranışlar:
- Elleri çırpma, sallanma, dönme, parmak uçlarında yürüme gibi stereotipik (tekrarlayan) hareketler.
- Nesneleri döndürme, sıraya dizme, sürekli aynı şekilde oynama.
- Ekolali (duyduğu kelime veya cümleleri anlamadan tekrarlama).
- Aynılıkta Israr, Rutinlere Aşırı Bağlılık:
- Günlük rutinlerdeki küçük değişikliklere aşırı stresle tepki verme (örneğin, eve farklı yoldan gitmek, eşyaların yerinin değişmesi).
- Katı düşünce kalıpları, belirli kurallara aşırı bağlılık.
- Aynı yemekleri yemek, aynı kıyafetleri giymek gibi değişiklikten hoşlanmama.
- Son Derece Sınırlı ve Yoğun İlgi Alanları:
- Olağan dışı konulara (tren tarifeleri, elektrik süpürgesi modelleri, astronomi, vb.) karşı yoğun ve takıntılı bir ilgi.
- Bu ilgi alanları hakkında saatlerce konuşabilir, karşıdaki kişinin ilgisi olup olmadığını fark etmeyebilir.
- Duyusal Tepkilerde Olağandışılık:
- Ses, ışık, koku, tat veya dokunmaya karşı aşırı hassasiyet (hiperduyarlılık) veya az tepki (hipoduyarlılık).
- Örneğin, bazı seslere aşırı tepki verme (elektrik süpürgesi sesinden korkma) veya acıya karşı az tepki gösterme.
- Bazı nesneleri ağzına götürme, koklama veya dokunmaktan aşırı hoşlanma.
Erken İşaretler (Bebeklik ve Erken Çocukluk Dönemi)
- 12 aylığa kadar “cee-e” gibi oyunlara gülerek veya ses çıkararak karşılık vermeme.
- 12 aylığa kadar anlamlı bir şekilde babıldamanın (ba-ba, da-da, ma-ma) olmaması.
- 16 aylığa kadar tek kelimelerin söylenmemesi.
- 24 aylığa kadar kendiliğinden iki kelimeli cümleler kurmama (taklit haricinde).
- İsmi söylendiğinde tepki vermeme.
- Göz teması kurmaktan kaçınma.
- “Anne/baba gibi” sosyal gülümsemenin olmaması.
- İlgisini çeken bir şeyi parmağıyla göstermeme.
- Sarılma, kucaklaşma gibi fiziksel temastan hoşlanmama veya buna kayıtsız kalma.
Önemli Notlar:
- Bu belirtilerin hepsi her otizmli bireyde görülmez. Her birey kendine özgü bir belirti kombinasyonuna sahiptir.
- Bu belirtilerin varlığı mutlaka otizm olduğu anlamına gelmez. Bazı belirtiler başka gelişimsel bozukluklarda da görülebilir.
- Erken teşhis ve erken müdahale çok kritik öneme sahiptir. Yukarıdaki belirtilerden şüpheleniyorsanız, en kısa sürede bir çocuk psikiyatristi, psikolog veya nöroloğuna başvurmanız önemle tavsiye edilir.
Otizm Spektrum Bozukluğu bir hastalık değil, nörogelişimsel bir farklılıktır. Doğru destek ve eğitimle otizmli bireylerin birçoğu yeteneklerini geliştirerek bağımsız veya yarı bağımsız bir yaşam sürebilirler.
Otizm Terapisi Konya
Duygusal ve İşitsel Bütünleşme Terapisi, Müzik Terapi, Sanat Terapi, Drama çalışmaları ile sözel ve bedensel dil kullanımı arttırılmaya çalışılmakta; duygusal bağ kurma, öz bakımını sağlama, yaşının gerektirdiği yeterliliklerin sağlanmasına yardımcı olunmaktadır.
