Tik; kişilerin kontrol edemediği düzensiz tekrar eden kompleks ya da daha basit hareket veya seslerdir. Tik sahibi kişiler bu hareketleri refleks olarak yapar. En sık görüldüğü yaş aralığı ise 6-7 ve 11-13 yaştır. Çabuk öfkelenen, huzursuz, yerinde durmakta zorlanan, dikkat eksikliği olan çocuklarda daha sık görülmektedir. En sık görülen tikler arasında, göz kırpma, kaş kaldırma, dudak, burun oynatma sayılabilir. Bazı tikler daha karmaşıktır. Kompleks tikler arasında, yüzde görülen mimikler, aynı sözü tekrarlama, üstünü başını düzeltme sayılabilir. Kişilere stres, yorgunluk, heyecan ve panik yaratan aile, arkadaş, okul ya da iş ortamları gibi çevresel faktörler tiklere neden olabilmektedir.
Çocuklarda Tik Bozuklukları
Tik Bozukluğu Nedir?
Tik bozuklukları, çocuklarda sık görülen istemsiz, hızlı, tekrarlayıcı hareketler veya ses çıkarmalardır. Çocukların yaklaşık %20’sinde gelişim döneminde geçici tikler görülebilir. Bu tikler genellikle 4-6 yaş arasında başlar ve en yoğun olarak 10-12 yaşlarında kendini gösterir.
Tik Türleri
Motor Tikler:
- Basit motor tikler: Göz kırpma, burun kıvırma, dudak büzme
- Karmaşık motor tikler: Dokunma, koklama, zıplama
Vokal Tikler:
- Basit vokal tikler: Boğaz temizleme, burun çekme, öksürme
- Karmaşık vokal tikler: Kelime tekrarları, uygunsuz ifadeler
Tik Bozukluklarının Sınıflandırılması
1. Geçici Tik Bozukluğu:
- 1 yıldan kısa süren tikler
- Çocukların %5-20’sinde görülür
- Genellikle kendiliğinden düzelir
2. Kronik Motor veya Vokal Tik Bozukluğu:
- 1 yıldan uzun süren tikler
- Sadece motor veya sadece vokal tikler
3. Tourette Sendromu:
- Hem motor hem vokal tiklerin birlikte görülmesi
- En az 1 yıl sürmesi
- Dalgalanmalar göstermesi
Nedenleri ve Tetikleyici Faktörler
Biyolojik Faktörler:
- Genetik yatkınlık
- Beyin kimyasındaki farklılıklar (dopamin sistemi)
- Nörogelişimsel faktörler
Çevresel Tetikleyiciler:
- Stres ve kaygı
- Yorgunluk
- Heyecan
- Ateşli hastalıklar
- Ekran süresinin uzun olması
Ebeveynlere Öneriler
Yapılması Gerekenler:
- Sakin ve anlayışlı yaklaşın: Tikleri görmezden gelmek en etkili stratejidir
- Çocuğunuzu etiketlemeyin: “Tikleri olan çocuk” yerine “tikleri olan bir çocuk” demek
- Stres kaynaklarını azaltın: Okul, aile içi gerginlik gibi stres faktörlerini minimize edin
- Uyku düzenine dikkat edin: Yeterli ve kaliteli uyku tikleri azaltabilir
- Olumlu iletişim kurun: Çocuğunuzun özgüvenini destekleyin
Kaçınılması Gerekenler:
- Tikleri baskılamaya çalışmayın
- Sürekli uyarmayın
- Ceza veya eleştiri kullanmayın
- Tikler hakkında aşırı konuşmayın
Ne Zaman Profesyonel Yardım Alınmalı?
Aşağıdaki durumlarda bir çocuk psikiyatristi veya psikoloğuna başvurmanız önerilir:
- Tikler 1 yıldan uzun sürerse
- Çocuğun sosyal hayatını olumsuz etkiliyorsa
- Okul başarısını düşürüyorsa
- Ağrı veya fiziksel hasara neden oluyorsa
- Çocuğun benlik saygısını zedeliyorsa
- Diğer duygusal veya davranışsal sorunlarla birlikte görülüyorsa
Tedavi Yaklaşımları
1. Psikoeğitim:
- Aile ve çocuğun tikler hakkında bilgilendirilmesi
- Okul personeli ile işbirliği
2. Davranışçı Terapiler:
- Alışkanlık Tersine Çevirme Eğitimi: En etkili psikolojik yöntem
- Kapsamlı Davranışçı Müdahale (CBIT): Tik yönetimi için bütüncül yaklaşım
3. İlaç Tedavisi:
- Şiddetli vakalarda çocuk psikiyatristi değerlendirmesiyle
- Genellikle diğer yöntemler yetersiz kaldığında düşünülür
Okul Ortamında Destek
- Öğretmenlerle işbirliği yapın
- Sınıf içinde anlayışlı bir ortam sağlanmasını isteyin
- Gerekirse sınav koşullarında esneklik talep edin
- Akran zorbalığına karşı önlem alın
Unutmayın:
Tik bozuklukları çocuğunuzun kişiliği değil, sadece bir yönüdür. Sevgi, sabır ve doğru yaklaşımla çoğu çocuk tikleriyle baş etmeyi öğrenir. Erken müdahale ve uygun destek, çocuğunuzun sağlıklı gelişimi için en değerli yatırımdır.
Çocuğunuzdaki tikler hakkında endişeleriniz varsa, profesyonel destek almak için ertelemeyin. Unutmayın ki, her çocuk özeldir ve ihtiyaçları farklıdır.
Konya da tik bozukluğu ile bize danışan kişilere, tik bozukluklarında ki olguya göre Konya Moral Psikoloji uzman psikologlarımız tarafından, destekleyici terapi ve eğitimler verilmektedir.
Bağlantılar :
